İŞ YAŞAMINDA TÜKENMİŞLİK İLE BAŞ ETMEK

İşimiz, hayatımızın en önemli parçalarından biridir. Günümüzün büyük bir bölümünü hatta hayatımızın büyük bir bölümünü çalışarak geçiririz, bazen saatlerimizi bazen ise tüm enerjimizi işimize veririz. Bir süreden sonra kendimize zaman ayıramayacak, yorgunlukta ve bıkkınlıkta hissederiz. Tükendiğimizi ve artık işimizle ilgili bir şey yapmak istemediğimizi söyleriz. İşte bu durumlarda ne yapmamız gerektiğini ise çok fazla bilmiyoruz halbuki çalışma hayatında en sık karşılaşılan sorunlardan biri tükenmişliktir. Öncelikle tükenmişlik tam anlamıyla nedir bunu bir açıklayalım. Tükenmişlik en basit haliyle ruhsal ve fiziksel açıdan enerjinin tükenmesidir.

Tükenmişlik aslında hemen ortaya çıkmaz. Çalışanlarda tükenmişliğin ortaya çıkması önce fiziksel belirtiler ile kendini gösterir. Kişi kendisini yorgun ve bitkin hissetmeye başlar. Daha sonrasında ise kişide hem duygusal hem de davranışsal sorunlar çıkar. Örneğin kişi işlerine odaklanmakta sorun yaşamaya başlar, kendisini çalışma ortamından soyutlamaya çalışır. Kişi yaşadığı tükenmişlik sebebiyle dış dünyaya örneğin müşterilere karşı daha olumsuz bir tutum sergilenebilir. Kişi yaşadığı olaylara bir süreden sonra tepki vermemeye başlayabilir. Çalışanlara karşı mesafeli ve soğuk duran birey kendisini sosyal yaşantıdan da soyutlama yoluna gider. Zamanla ise kendisini suçlamaya, işinde başarısız olduğunu düşünmeye başlar. Hem ruhsal hem de fiziksel enerjisi tükenir.

NEDEN TÜKENMİŞLİK YAŞARIZ?

Yapılan araştırmalara göre tükenmişliği etkileyen sebepler iki yönlüdür. Hem kişiden kaynaklı hem de çalışma yaşamından kaynaklı sebepler. Kişiden kaynaklı sebepler genellikle yaş, işe bağlılık, beklentiler, motivasyon olarak söylenebilir. Örneğin kişinin uzun yıllar aynı mesleği yapması veya işini sevmemesi kişiyi tükenmişliğe iter. Aynı zamanda tükenen bireylerle ilgili ilk görüşlerden biri genellikle en iyi ve en idealist kişilerde orta çıktığı yönündedir çünkü bu bireyler yaşamlarının farklı noktalarına daha az odaklanırlar örneğin kendilerine, ailesine zaman ayırmak yerine işlerine kendilerini adarlar. Özellikle bu kişilerin işlerine ve hayatlarına yönelik beklentileri çok yüksektir ve bir hedefe ulaşmak için emek veren bireylerdir. Kendilerini zorlamaktadırlar ve ulaşacakları hedef için çabalamaktadırlar.  İşlerine yönelik bu fedakarlıkları ise kişiyi bir süreden sonra tükenmişliğe götürmektedir. Çalışma hayatındaki sebepler ise özellikle kişinin çalışma süresi, çalıştığı ücret, işinin yoğunluğu ile ilgilidir. Katı çalışma koşullarında çalışan birey kendisine zaman ayıramamaktadır, hayat onun için rutine döner ve işinde tükenmişlik yaşayabilir. Bir örnek daha vermek gerekirse örneğin düşük ücretle çalışan bir kişi işini ne kadar severse sevsin, bir süreden sonra emeklerinin boşa gittiğini düşünmeye başlayabilir. Aldığı ücret ile ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanır ve işi değiştirmek isteyebilir.  Ayrıca çalışma hayatında yıllık izinlerin ve tatillerin az olması, kişinin çalışmasına karşılık herhangi bir ödülün veya takdirin olmaması kişiyi tükenmişliğe iten diğer bir nedendir. Birey herhangi bir ödül veya takdir görmediği için kendisini başarısız hissetmeye başlamaktadır. Son olarak kişinin çalışma arkadaşları ile iletişimi de tükenmişliğini etkiler. Örneğin iş hayatında dışlanan, eleştirilen bir birey de zamanla tükenmişlik yaşayabilir. Tükenmişliğin kaynaklandığı faktörleri inceledikten sonra neler yapılabileceğine değinelim. Öncelikle sebepler 2 yönlü olduğu için çözüm yolları da 2 yönlüdür. İş yaşamında tükenmişlikle baş edebilmek için ipuçlarını öğrenmekte fayda vardır.

NE YAPILABİLİR?

Kişiye yönelik ipuçları:

• Kendini tanıma, ihtiyaçlarının farkında olma( Kişinin hayatında ne istediği nasıl bir meslek ile ilgilenmesi gerektiğini düşünmesi gerekmekte)
• İşle ilgili gerçekçi, ulaşılabilir hedefler belirleyebilmek( daha düşük beklentiler belirlemek)
• Nefes kontrolü ve gevşeme tekniklerini öğrenmek
• Spor yapmak
• İşe ara vermek veya iş değiştirmek
• Tatile çıkmak
• Yeni hobiler kazanmak
• Stresle başa çıkma konusunda kendini geliştirmek

Çalışma ortamına yönelik ipuçları:

• Tüm işi tek başına yapmamak, yardım alabilmek
• İş yükünü eşit paylaştırabilmek
• Çalışma ortamındaki iletişimin sağlıklı bir biçimde gerçekleşmesini sağlamak
• Uzun çalışma saatlerini kısaltmak
• Örgüt içi danışmanlık hizmeti vermek
• Kişilerin sosyal yaşamlarına olanak sağlamak, tatiller planlamak

Özetle tükenmişlik bireylerin kendilerini fark etmeleri ve işleri ile ilgili çözüm önerileri geliştirmeleri gerekmektedir. Yapılan düzenlemelere rağmen kişi işinde tükenmiş hissediyorsa iş değişikliğine gidilebilir.

KAYNAKÇA

• AVŞAROĞLU, S., DENİZ, M. E., & KAHRAMAN, A. (tarih yok). Teknik Öğretmenlerde Yaşam Doyumu İş Doyumu ve Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. 113-129.
• BUDAK, G., & SÜRGEVİL, O. (2005). Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 95-108.
• Özmen, Z.(2016).” Maslach Tükenmişlik Ölçeği Açısından Hemşirelerde Tükenmişlik Düzeyinin İncelenmesi: Bursa Levket Yılmaz Eğitim ve Araştırma Hastanesi Hemşireleri Örneği”(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul:Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü