PSİKOLOJİNİN TÜRK   KÜLTÜRÜNDEKİ YERİ

Psikolojide son yıllarda kültürün insan davranışlarına etkisi oldukça fazla araştırılıyor fakat bizim ülkemizde kültür ve psikolojinin bağlantısını inceleyen çalışma oldukça az dolayısıyla bu yazımızda Türk kültürü ve insan psikolojisi arasındaki bağlantıları ele alacağız. Öncelikle kültürün ne olduğunu tekrardan hatırlayalım. Kültür en temelde toplumun davranış kalıplarını, değerlerini, düşünme biçimlerini, geleneklerini, aile yapısını, dini bakış açısını,  iletişim biçimleri gibi birçok konuyla ilgilenir. Bir topluma özgü tüm özellikler diyebiliriz kısacası. Buna bir örnek vermek bazı toplumlarda tokalaşmak ve sarılmak hoş karşılanmayabilir, Türk kültüründe ise tokalaşmak, sarılmak sevgi ve samimiyeti gösterir. Hatta sevmediğimiz kişilere bile sarılır ve tokalaşırız, tokalaşmamak bizim için saygısızlık olarak anlaşılır ve hoş karşılanmaz.

BİREYSEL VE TOPLULUKÇU KÜLTÜRLER

Kültürü sınıfladığımızda karşımıza 2 tür sınıflama çıkmaktadır. Bireysel ve toplulukçu kültürler.Her toplumun kendi kültürüne ait özellikleri olduğunu unutmayarak genel açıklamanın ne olduğuna dikkat edelim. Bireyci topluluklar genellikle Batı toplumlarında görülür özellikle ABD, Kanada ve Batı Avrupa ülkelerini örnek verebiliriz.Toplulukçu kültürler ise Doğu toplumlarında görülür. Asya, Afrika ülkelerinde özellikle Çin, Hindistan, Japonya gibi ülkeler toplulukçu kültüre sahiptir diyebiliriz.Bireysel kültüre sahip toplumlarda, topluluk yerine kişilerin bireysel kararları önemliyken Doğu toplumlarında, topluluk kararlarına önem verilir, topluluğun aldığı kararlara uyulur. Bireysel topluluklarda,  topluluğun ihtiyaçları ve amaçlarından çok, kişilerin ihtiyaçları önemlidir.  Toplulukçu kültürlerde ise bu durum tam tersidir. Bireysel kültürde rekabet daha çok varken toplulukçu kültürde paylaşım yapmak daha çok öne çıkmaktadır. Aynı zamanda rekabet arttığı için bireyci toplumlarda liderlik özellikleri görülmektedir. Doğu toplumunda ise liderlik değil bir topluluğa üye olma görülür.

Türk kültürü genel olarak toplulukçu bir kültüre sahiptir. Türk toplumu tarihinde birçok farklı coğrafyadan insanlara, topluluklara ev sahipliği yapmış bir toplumdur dolayısıyla psikolojik kavramları yorumlarken  Türk kültürü açısından incelememiz gerekiyor.

Hayatın anlamı

 Her insan hayatında bir anlam, hedef amaç aramaktadır. Bu anlam arama isteği temel bir görevdir diyebiliriz çünkü kişinin amacının olmaması, psikolojik rahatsızlıklara zemin hazırlayabilir.Örneğin batı toplumlarında psikolojik açıdan sağlıklı olma akıl ve bedenin sağlıklı olmasıyken, doğu kültüründe sağlıklı bir kişide  akıl ve bedenin yanısıra dini inancın büyük bir etkisi vardır diyebiliriz. Doğu kültürlerinde dini inanış, ibadetler, manevi kavramlar,hayata anlam katabilmektedir.

Aynı zamanda ülkemizde hayatımızın anlamı oldukça sınırlandırılmıştır, çoğunlukla kişilere iyi bir iş bulmanın ya da bir evlilik yapmanın hayatı oluşturan temel değerlerve görevler olduğu anlatılır. Örneğin liseye hazırlanan bir genci düşünelim. Bu genç genellikle toplumca kabul görmüş, doktorluk avukatlık vb meslekler seçmeye programlanmıştır, işletme, girişimcilik, müzik sanat vb bölümlerde okumak istese dahi sık sık şu sorularla karşılaşır; mezun olunca ne yapacaksın, bu bölümden para kazanabilecek misin, en azından bir memurluk sınavına gir. Sonuç olarak toplumumuzda saygın olarak görülen bir işi yapmayan birey kendisini değersiz ve yetersiz hisseder. Hayatının bir amacı olmadığını düşünebilir.

Ait olma ve Sevgi İhtiyacı

 Her insanda ait olma ve sevgi ihtiyacı vardır. Batı toplumlarında bireycilik ve kişisel ihtiyaçlara önem verilirken Türk kültüründe paylaşım yapmak, kendisinden çok karşısındaki düşünmek, topluluğa güvenmek sıkça yaygındır.Örnek vermek gerekirse yurt dışına gittiğimizi düşünelim. Yurt dışında bir Türk ile karşılaşmak bizi her zaman daha güvende hissettirecektir çünkü ait olma ihtiyacımız ile ilgilidir.Ayrıca Türk kültürü sevgi kavramını anlamlandırmış bir toplumdur. Türk kültürünün aile ilişkilerinin yakın olması bireylerin sevgi ihtiyaçlarını doyurmaktadır. Kişiler aileleri tarafından sevildiklerini daha yoğun hissederler. Öte yandan Batı kültüründe ise bu duygular daha gizli kalabilmektedir.  Kültürümüzde  misafirperverlik oldukça meşhurdur  ve misafire her zaman saygı gösterilmektedir.Paylaşımın olması, dostluklara önem verilmesi,  toplumun dayanışma içinde olması kültüre özgüdür.

Engellenmişlik hissi

Türk toplumu ve toplulukçu kültürlerde birey bağımsız değildir, kendi kararlarını vermekte zorlanır  içinde bulunduğu topluluğun kuralları ile veya ailenin yapısıyla kararlarını verir dolayısıyla kişi toplumla uyumlu olmaya çaba sarf eder ve kendisini toplumdan dışlanmış hissetme korkusu yaşar. Endişelenir, gruptan bağımsız hareket etmek bir tehlike alarmıdır.

Yine Türk toplumunun yapısını incelediğimizde Türk kültürü hiyerarşik bir yapıya sahiptir bu duruma bir örnek verelim. Genellikle Türk kültüründe söylenenlere harfiyen uyma beklenir. Aynı zamanda saygısızlık yapılmaktan çekinildiği için büyüklere her zaman saygılı olunur ve çoğu zaman kişi kendi fikirlerini söyleyemez. Bu kişi zaman geçtikçe kendisini engellenmiş hissedebilir.Türk kültüründe aile çok önemli bir konumdadır. Kişiler kendi istedikleri yaşamların peşinden gitmek konusunda korkarlar ve çoğu zaman cesaretleri kıırlır. Genellikle ailenin sunduğu yaşam biçimi benimsenir. Kişiler gerçekten ne yapmak istediklerini seçmekte zorlanırlar.

Sonuç olarak ülkemiz kültürel açıdan zengin ve birçok kültürel özelliği barındıran bir ülke dolayısıyla kültür çalışmalarının daha sık yapılması ve psikolojik kavramların kültürümüzdeki yansımalarını araştırmamız gerekmektedir.

KAYNAKÇA

• Çeven, Z. İ. (2011, Ekim). Kültürel Faktörlerin Çocukluk Amnezisi Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tagay, Ö., Voltan Acar, N., & Nalbant, A. (2016). Logoterapide Kullanılan Kavramların ve Tekniklerin Türk Kültürü’nde Uygulanabilirliği. Ege Eğitim Dergisi, 105-126.